پیر بته مثال (0) :
اَمه مار بَخارده شیر، بَکِلِسسه.
معنی
شیری که از مادر خورده بودیم، همه ریخت.
کنایه از
کنایه از بد مزه بودن یک غذا و یا ناخوشایند بودن.
نویسنده : نبی مفید
پیر بته مثال (1) :
بَپِته خربِزه، شالِ نصیبِ.
معنی
خربزه رسیده، نصیب شغال می‌شود.
کنایه از
چیز خوبی نصیب کسی شده که لیاقتش را نداشته است.
پیر بته مثال (2) :
اَددِ روز ته کَلوا فِل هم شونه کنار.
معنی
یک روز هم خاکستر گرم روی نان کَلوایت کنار زده می‌شود.
کنایه از
کنایه از آشکار شدن پنهان کاری یک فرد
نویسنده : نبی مفید
پیر بته مثال (3) :
زمسّون اَتا شویِ جا بنده، آدم پیر اَتا تویِ جا.
معنی
زمستان به شبی بند است، انسان پیر به تبی.
کنایه از
زندگی انسان ناپایدار است، انسان خبر از فردای خود ندارد.
پیر بته مثال (4) :
اَنّه شِه گَلیِ پاس نَکِش.
معنی
آن قدر تُن صدایت را بلند نکن.
کنایه از
کنایه از بی اهمیت بودن یا بی ارزش جلوه دادن.صدا بلند است (یا به عبارتی نشانه ضعف طرف را می رساند)
نویسنده : نبی مفید
پیر بته مثال (5) :
غاز بَچِرِسّه چی موننه، که سیکا بَچِرِه.
معنی
جایی که غاز چرا کرده، چی می ماند که اردک بچرد.
کنایه از
اتمام هر چیزی برای نفر بعدی که دیر رسیده باشد.
نویسنده : نبی مفید
پیر بته مثال (6) :
زالِک بَخِر، رَسِن بوسِن.
معنی
ترشی بادمجان بخور، ریسمان را پاره کن.
کنایه از
اشاره به تند و فلفلی بودن این ترشی دارد.
توضیجات بیشتر
اشاره به لذیذ بودن این نوع ترشی که اغلب در روزهای سیزده به در همراه با کاهو استفاده می‌شود تا از گشت و گذار لذت ببرند و یک انرژی مضاعف با خوردن آن به انسان دست می‌دهد.
پیر بته مثال (7) :
خالی اِشکم دله، وَگ سِرونه.
معنی
شکم خالی از درونش صدای قورباغه می آید.
کنایه از
کنایه از گرسنگی و صدای ناشی از آن
نویسنده : نبی مفید
پیر بته مثال (8) :
زیک ره وَرف روز گیرنه.
معنی
زیک (پرنده ای کوچکتر از گنجشک) را روز برفی می گیرد.
کنایه از
کسانی که هنگام سختی برای فردی، از فرصت سوء استفاده می کنند.
پیر بته مثال (9) :
چاشتِ خوار، مِنزل شو نَبونه.
معنی
کسی که برای خوردن ناهار از خواب بیدار می‌شود، به سر منزل مقصود نمی‌رسد.
کنایه از
کسی که دیر از خواب بیدار می‌شود، هرگز به هدف هایش نخواهد رسید.
برابر پارسی
سحر خیز باش تا کامروا شوی
پیر بته مثال (10) :
دل تِکونی بهترِ تا خنه تِکونی.
معنی
تکان دادن دل بهتر از تکان دادن خانه است.
کنایه از
کنایه از دور کردن کدورت و قهر و نداشتن کینه با همه کسان
نویسنده : نبی مفید
پیر بته مثال (11) :
اِسا شِه گِسه کُورنه.
معنی
حالا گردنت را می خارونی.
کنایه از
کنایه از انجام دادن کار خطا و اشتباه.
نویسنده : نبی مفید
پیر بته مثال (12) :
خی بینج خوار نشونه.
معنی
خوک برای خوردن شالی بیرون نمی‌رود.
کنایه از
در بیان شدّت نامساعد بودن هوا می‌آید.
پیر بته مثال (13) :
تا چاشت چی هاکردمه که بعد از چاشت هاکنم.
معنی
تا ظهر چه کار کردیم که بخواهیم بعدازظهر انجام بدهیم.
کنایه از
کنایه از اینکه آن موقع که توانایی و قدرت داشتیم چه کار کردیم حال که پیر و ناتوان شده ایم، بخواهیم کاری انجام بدهیم.(جوانی و پیری)
نویسنده : نبی مفید
پیر بته مثال (14) :
رَسِن بَیید چی بَوه که طاقله بَیید بَووشه.
معنی
با ریسمان می گرفتیم، چی شد که بخواهیم با حلقه ریسمان بشویم.
کنایه از
کنایه از اینکه آن زمان که مال و منال فراوان به چنگ ما می آمد، چی شده ایم، حال با سرمایه اندک بخواهیم بشویم.
نویسنده : نبی مفید
پیر بته مثال (15) :
عصبانی ره وِنه وَر هایتن، نا سَر ها یتن.
معنی
با آدم عصبانی باید خوش خُلقی کرد، نه کَل کَل و بد اخلاقی.
کنایه از
این نصیحتی است که می گوید مواظب آدم های عصبی باشید تا کار خراب تر نشود در واقع نوعی هشدار است.
نویسنده : حسن احمدنژاد - چهره
پیر بته مثال (16) :
کَل ره بَتِنّه : فاکُل بِل.بته : مِره قِرتی بازی جا بد اِنه.
معنی
به کچل گفتند : زلف بگذار.گفت : از قرتی بازی خوشم نمی آید.
کنایه از
وقتی کسی توان انجام کاری را ندارد و بهانه جویی می کند.
پیر بته مثال (17) :
طرف شِه فِلیک قِرت دِینه، وِره وَشنا نَکنه.
معنی
طرف آب دهان خودش را قورت می دهد که گرسنه نشود.
کنایه از
کنایه از آدم خسیس است.
نویسنده : نبی مفید
پیر بته مثال (18) :
۱- خِنه آقا اِردو اِردوه،یک به یک شمردوه.۲- خنه اِرباب پِر گردوهه،تک به تک شِمردوهه
معنی
خانه ارباب خروار خروار می آورند،ولی یکی یکی شمارش شده است.
کنایه از
یعنی هر چیزی حساب و کتاب دارد.
نویسنده : حسن احمدنژاد - چهره
پیر بته مثال (19) :
چه اَنّه دَننِن چِقره گیرنه؟
معنی
چرا اینقدر دندان روی دندان می فشارانی؟
کنایه از
کنایه از عصبانی بودن و یا به ستوه در آمدنکار ناشیانه یک فرد این حرکت پیش می آید.
نویسنده : نبی مفید