پیر بته مثال (0) :

اَگِه مِهمون دِلِ پِِه بوئه صابخنه ی کِرک کِلی کِرک نموندنه

معنی

اگر به میل مهمان باشد در لانه مرغ صاحبخانه مُرغی نمی ماند

کنایه از

پر رویی و وقاحت است

پیر بته مثال (1) :

پلِنگ شِه دیما، شکار نَکِندِه

معنی

پلنگ در اطراف محل زندگی اش شکار نمی کند.

کنایه از

در اینکه هرکس باید حرمت اطرافیان و اقوام خود را نگه دارد به کار میرود. دربیان اینکه انسان باید جرات خود را در جایی دور از محل زندگی اش نشان دهد.

پیر بته مثال (2) :

کَل بَمِردِه، کور نازنین بونِه

معنی

وقتی کچل بمیرد کور نازنین می شود

کنایه از

ناگزیر بودن،از روی ناچاری و نیاز به چیزی اهمیت دادن

پیر بته مثال (3) :

فقیر آدِمِ حرف، بِخِر نِدارنه.

معنی

حرف آدم فقیر، خریدار نداره.

کنایه از

به نظرات افراد تهی دست، حتی اگر درست هم باشد توجهی نمی شود.

پیر بته مثال (4) :

کورِ چِشِ کِه سِرمِه نَکِشِنّه!

معنی

چشم کور را که سرمه نمیکشند!

کنایه از

این مَثل هنگامی به کار می رود که فردی بخواهد کار بیهوده ای انجام دهد.

پیر بته مثال (5) :

اَمِه ساقِ سر گینه، امه دوش سر پینه کنده!

معنی

از ساق ما می گیرد، بر شانه ما پینه می زند!

کنایه از

از ما می گیرد و به ما می بخشد.

برابر پارسی

از ریش می کَنَد و پیوند سبیل می کُند.

پیر بته مثال (6) :

آدمی ندونه که ونِه گرباز کجِه چال دره

معنی

آدمی نمی داند که بیل او در کجا فرو رفته است.

کنایه از

انسان از زمان و مکان مرگش آگاه نیست.

برابر پارسی

نداند بجز ذات پروردگارکه فردا چه بازی کند روزگار

پیر بته مثال (7) :

تِرشِ انار، شيرین نَوونِه

معنی

انار ترش، شيرين نمی شود

کنایه از

كسی كه به زور و حيله بخواهد خودش را در دل مردم جای دهد

پیر بته مثال (8) :

خر ره سواره، خرِ چَرخ دَرِه

معنی

سوار الاغ است، به دنبال الاغ میگردد

کنایه از

کنایه از جستن چیزی که در دسترس فرد است اما هوشیار نیست و همچنان به دنبالش میگردد.

برابر پارسی

آب در کوزه و ما تشنه لبان میگردیمیار در خانه و ما گِرد جهان میگردیم

پیر بته مثال (9) :

پسرزن تعريف ره، شي مار ونه هاكنه

معنی

تعريف عروس را بايد از دهان مادرشوهر شنيد

کنایه از

وقتی شخصی از خود تعريف كند، اين ضرب المثل را بكار مي برند

پیر بته مثال (10) :

سَگِ دِهون ره چو نَخِه

معنی

در دهان سگ. چوب فرو نکن

کنایه از

شَر به پا نَکن

پیر بته مثال (11) :

بوردِه دِزدی هاکِنه ماه دَکِتی بئیئه

معنی

رفت دزدی کند که آسمان مهتابی شد

کنایه از

کاری را بی موقع شروع کردن است

پیر بته مثال (12) :

گوگزا پِرنه. به پِشتی چَنگوم پِرنه

معنی

گوساله اگر می پرد (پَرش می کند) به پشتوانه ی چَنگوم است.

کنایه از

دامداران در جایی که درخت یا کنده ای نباشد اگر بخواهند سر دام گاو گوسفند یا اسب را به جایی ببندند، میخ چوبی به زمین می کوبند و طنابی به گردن چهارپا به چَنگَوم می بندند تا حیوان گم نشود و در دسترس باشد.اگر طناب بلند باشد و حیوان قدرت مانور بیشتری داشته باشد و در مقیاس وسیع تری بتواند چرا کند، این کار را اورِگ زدن می نامند.گاها اگر چنگوم شُل باشد با یکی دو پرش گوساله از جا کنده می شود ولی اگر چنگم محکم کوبیده باشند گوساله هر چه بپرد چنگوم کنده نمی شود و گوساله با خیال راحت می تواند به هنگام سرمستی پرش کند و هیچ مشکلی پیش نیاید و صاحب از پرش او راضی و خرسند باشد و هم خود به راحتی بتواند هیجانات اش را نشان دهد.مفهوم و کاربرد: مصداق آدم هایی ست که در جامعه کارهایی نامتعارفی انجام می دهند؛ هر خطایی از آنان سر می زند ولی به هیچ وجه بازخواست نمی شوند در حالی که اگر همین خطا از آدم بی کس و کاری سربزند به شدت مجازات خواهد شد.امروزه هم در نابسامانی جامعه ما هستند کسانی که هر خبط و خطایی از آنان سر می زند، کسی آنان را باز خواست نمی کند؛ معلوم است که سر شان به جای محکمی بند است.و شوربختانه تر اینکهحلوا ر حکیم خِرنه و کتک ر یتیمحلوا را حکیم می خورد و کتک را یتیم

واژگان :

گوگزا -->

گوساله

چَنگوم , (چنگُم , چَنگِم) -->

میخ چوبیمیخ چوبی که به زمین می کوبند.

نویسنده : اقتباس از کانال مازنی وَچون

پیر بته مثال (13) :

خِشکِ دار ره او دوسِّن، بی فایده هَسِّه

معنی

آب دادن به درخت خشكيده بي فايده است.

کنایه از

کار بیهودِه کردن است

برابر پارسی

آب در هاون كوبيدن

پیر بته مثال (14) :

طالع دار بورده تال بَنگیته بی طالع بورده نال بَنگیته

معنی

انسان خوش شانس زنگ پیدا کرد و انسان بد شانش نعل بی ارزش

کنایه از

(سعادت همیشه سراغ انسانهای خوشبخت می رود و بدبختی هم سراغ انسانهای بدبخت میرود )

واژگان :

بنگیتن (bangitan) -->

یافتن ، پیدا کردن

پیر بته مثال (15) :

آدِم بَد بِده دَس جا هرچی بَیتی، مِفتِ

معنی

از دست بد بِده هرچه بگیری، مفت است.

کنایه از

این مَثَل را در مقابل فردی به کار می برند که به سختی چیزی پرداخت می کند و فردی که بدهیش را پرداخت نمیکند.

توضیجات بیشتر

مفهومش این است که گرفتن کوچکترین چیزی از این افراد غنیمت است

پیر بته مثال (16) :

فِلانی مَسجِد. نِماز نخوندستی ؟

معنی

مسجد فِلانی نماز نَخواندی ؟

کنایه از

اَیا تا به حال با او به سَر کردی ؟

نویسنده : زنده یاد سهراب یوسفی گرجی

کتاب : کتاب گنجینه ضرب المثل ها و کنایات محلی شرق مازندران

پیر بته مثال (17) :

وَچِه ره همه چی هادِه ولی رو نَده

معنی

به بَچِه هر چیزی بدِه. ولی رو نَده

کنایه از

در حضور بچه کاری نکن که گستاخ شود

نویسنده : سهراب یوسفی گرجی

کتاب : کتاب گنجینه ضرب المثل ها و کنایات محلی شرق مازندران

پیر بته مثال (18) :

روز وِره دو دَرِه، شو وِرِه خو دَرِه

معنی

در روز دوندگی دارد،در شب خواب دارد.

کنایه از

درمورد کسی که در خواب غفلت به سر میبرد و اسیر روزمرگی است عنوان میشود.

کتاب : سهراب یوسفی گرجی

پیر بته مثال (19) :

اَتّا نا ره فدای صدتا اره هاکن

معنی

یک نه گفتن را فدای صد تا بله گفتن بکن

کنایه از

این هست که به کلمه ی زیبای نمی دانم آشنا باشیم و گرفتار نادانی خود نشویم و خلقی را گرفتار نادانی خود نکنیم