پیر بته مثال (0) :
اون جا نترس که هم و هیم (هیاهوی) دارنه، اون جا بترس که تِکِ میم دارنه.
معنی
از آن کسی که سر و صدا دارد نترس، از آن کسی بترس که لبش بسته است.
کنایه از
در بیان اینکه اغلب افراد خطرناک افراد خاموشی هستند، عنوان می شود و اینکه نباید از افرادی که درونیاتشان را برون می ریزند، ترسید.
پیر بته مثال (1) :
هچی نداشتنه بَوین، دونه بپاتنه بَوین.
معنی
هیچی نداشتنش را ببین، برنج پاچیدنش را ببین.
کنایه از
خطاب به کسی می گویند که در زندگی اش افراط می کند.
پیر بته مثال (2) :
شه بسّوئم، شه قَلی هاکنم.
معنی
خودم بسابم، خودم قلع کنم. (مس گری)
کنایه از
مواقعی که کار چند نفر را یک شخص انجام دهد، بکار برده می‌شود.
پیر بته مثال (3) :
بی وقتِ تِلا نَووشْ.
معنی
خروس بی محل نباش.
کنایه از
به كسانی كه بی موقع سخن می گويند، به کسی که در جایی که نباید سخن بگوید، سخن می گوید
پیر بته مثال (4) :
شال که چِشتِه بخرده، بینج کوفا ره له دِنه.
معنی
وقتی که شغال عادت به دزدی کند از آن پس انبار جو و گندم را از بیخ و بن می کوبد.
کنایه از
از این که نباید به خاطی ترحم کرد، بلکه باید او را به سزای عمل بدش رساند.
برابر پارسی
ترحم بر پلنگ تیز دندانستمکاری بود بر گوسفندان
پیر بته مثال (5) :
دِ دفه ناز بانو، اَدّفه زلیخا.
معنی
دو بار ناز بانو، یکبار هم زلیخا.
کنایه از
دو مرتبه با القاب صدا زدن و یکبار بدون القاب صدا زدن.
پیر بته مثال (6) :
همیشه شعبون، یک دفعه رمضون.
کنایه از
دو مرتبه با القاب صدا زدن و یکبار بدون القاب صدا زدن.
توضیجات بیشتر
برای مثال همیشه به نفع تو بود، یک دفعه هم به نفع ما باشد.
پیر بته مثال (7) :
ترب به تیم شونه، وینگوم به پیرزاگوگزا گت بواشه بونه وَرزاقدیم حرفا ره بِل طاقچه بالاکَئی لم جا در اِنه بونه میرزا
معنی
ترب به تخمش می رود و بادمجان به جوانه اشگوساله بزرگ شود گاو نر می شوداین حرفهای قدیمی را بگذار بالای طاقچهاز بوته کدو میرزا بیرون می آید.
کنایه از
منظور این است که هر جانداری نوع خانواده و نوع زایش و زندگی خود را در طبیعت دارد و هرگز نمی توان آن را تغییر داد.
پیر بته مثال (8) :
زوون دَره پلا ایارنه، زوون دَره بلا ایارن ه.
معنی
یک زبان هست که روزی می آوردو یک زبان هست که برای شخص مشکل و دردسر بوجود می آورد.
کنایه از
در وصف پیامد زبان خوش یا تلخ داشتن می آید.
پیر بته مثال (9) :
زیگ وَر چه چی دَره که کبابی بَهیری.
معنی
زيگ گوشتی ندارد كه كبابش كنی.
کنایه از
هنگامی كه از فرد ضعيفی چيزی بخواهند.
پیر بته مثال (10) :
او رِه پِرزو کِنده.
معنی
آب را از صافی می گذراند.
کنایه از
بسیار وسواس و کنجکاو است.
پیر بته مثال (11) :
شه چشِّ جا وِنه بترسیین.
معنی
باید حتی از چشم خود هم ترسید.
کنایه از
به هیچ کس نمی شود اعتماد کرد.
پیر بته مثال (12) :
صاب به سر بتتره، یا سفال به سر؟
معنی
خانه ی محقری که صاحبخانه داشته باشد، بهتر است یا خانه ی شیک بدون صاحبخانه؟
کنایه از
هر خانه و مکانی به سرپرست متکی است و بدون سرپرست مثل خرابه است.
پیر بته مثال (13) :
اینتا زِوونِ نِداشتِه، سگِ شال وِره خِرده.
معنی
این زبان را نداشت، سگ و شغال او را می خوردند.
کنایه از
این مَثَل در مقابل افراد چرب زبان به کار می رود
پیر بته مثال (14) :
زِوون نَکِش، قدم بَکِش.
معنی
زبان درازی نکن، قدم بردار.
کنایه از
کسی که حرف می زند و اهل عمل نیست.
پیر بته مثال (15) :
زنای مال، دِل سَرِ گِره ی.
معنی
مال زن، گرهی ست بر قلب مَرد.
کنایه از
برای کسانی که چشم شان به اموال زنش و یا میراث پدرزنش می باشد.
پیر بته مثال (16) :
زن وَرنی زن مار ره هارِش،اسب خریندی ونه یال ره هارش.
معنی
هر گاه خواستی زن بگیری به مادرش نگاه کنو هر گاه خواستی اسب بخری به یالش نگاه کن.
کنایه از
دختر خوب به مادرش می رود.در توجیه لزوم انتخاب دقیق و به دور از هر گونه احساسات عنوان می شود.
پیر بته مثال (17) :
زِوون جا، ماست مایه زَنّه.
معنی
با زبانش، ماست را مایه می زند.
کنایه از
افراد چرب زبان را گویند.
پیر بته مثال (18) :
زغال ره هر چی بَرکی، اِسبه نوونه.
معنی
زغال را هر چی بسابی، سفید نمی شود.
کنایه از
کسی که ذاتش بد است.
برابر پارسی
ذات بد نیکو نگردد آنکه بنیادش بد است.
پیر بته مثال (19) :
اونتا که زن هَسّه، مَرد ره میر کِندهاونتا که گند هَ سّه، مَرد ره پیر کِنده.
معنی
زن که خوب هست مَرد را آقا و سرور و پادشاه می کندو زنی که گند و کثیف است مَرد را پیر می کند.
برابر پارسی
زن شایسته مَردش را کند میرامان از بد که شویش را کند پیر