پیر بته مثال (0) :
تَشِ دنبال بموئی؟
معنی
دنبال آتش آمدی؟
کنایه از
کسی که زود آمد و زود رفت .
پیر بته مثال (1) :
خِرزا خَلِه، خارچی کم.
معنی
خواهرزاده زیادند، اما سوغاتی کم است.
کنایه از
در مذمت توقعات نابجا
پیر بته مثال (2) :
پلِنگ شِه دیما، شکار نَکِندِه.
معنی
پلنگ در اطراف محل زندگی اش شکار نمی کند.
کنایه از
۱_در اینکه هرکس باید حرمت اطرافیان و اقوام خود را نگه دارد به کار میرود.۲_دربیان اینکه انسان باید جرات خود را در جایی دور از محل زندگی اش نشان دهد.
پیر بته مثال (3) :
نخرمه نخرمه و لینگ نشِسِّه مهمون جا ونه بترسییِن .
معنی
از مهمونی که تعارف میکنه که نمیخورم و اشتها ندارم و پاهاشو نشسته باید ترسید که حتماً میمونه.
کنایه از
از کسی که تعارف زیادی میکند باید ترسید،حتماً پشتِ این تعارفات غیر معمول نقشه ای تو سرش هست
پیر بته مثال (4) :
آدِم لوشهِ جا، دار ریشهِ جا.
معنی
آدم به وسیله ی لب و کلامش و درخت به وسیله ی ریشه اش قوام دارد.
کنایه از
همانطور که پایداری و استحکام درخت به ریشه اش است، اعتبار آدم نیز به سخن و کلامش است.
توضیجات بیشتر
کاربرد این ضرب المثل برای بیان این حقیقت به کار می رود که شخصیت و اعتبار یک شخص تا حد زیادی به ادبیاتش و نوع گفتارش است.
پیر بته مثال (5) :
داغی ره کِله بِشتنه ، دِز خبردار بونه
معنی
داغی را زمانی که داخل حرارت بگذارند، دزد واقعی، دست و پای خود را گم میکند.
کنایه از
کنایه از افراد خاطی است که پس از مطرح شدن ادله و شواهد، تعادلشان را از دست داده و با رفتار نادرست اطرافیان را متوجه مینمایند که مرتکب خلاف شده اند.
واژگان :
داغی -->
میله مخصوص که داخل کوره قرار میدهند برای داغ کردن
پیر بته مثال (6) :
شه دست جا ، شه کیله ره گل دکرد
معنی
با دست خودش ، داخل نهرش گل ریخت.
کنایه از
هر گاه کسی با عمل خود منافع خود را نابود کند ، از این ضرب المثل استفاده می شود.
برابر پارسی
هر چه کنی ، به خود کنیگر همه نیک و بد کنی
پیر بته مثال (7) :
دَم هِنیش ، کَم هِنیش
معنی
دم در بشین ، کم بشین
کنایه از
اگر به مهمانی رفتی ، زودتر به خانه ات برگرد«مهمان گرچه عزیز است ، ولی همچو نفس« خفه می سازد اگر آید و بیرون نرود»
پیر بته مثال (8) :
تَلی مَسِّگ ره مونّه !
معنی
مسّگ نوعی گیاه هست که تخم اون به لباسا می چسبه و با سختی باید اونا رو از لباس جدا کرد !
کنایه از
برای آدمایی بکار میره که پیله می کنن به آدم !
برابر پارسی
همون سیریش شدنه تو ضرب المثل فارسی !
پیر بته مثال (9) :
ماهی دِریو دله، جفتی چنِ؟
معنی
ماهی در دریا جفتی چند؟ (در توصیف برخی معاملات می‌آید).
کنایه از
اگر کسی بخواهد جنسی را ندیده بخرد یا به کسی بفر وشد، طرف، این مثل را به کار می‌برد که: چگونه می‌شود ماهی صید نشده را قیمت گذاشت؟
پیر بته مثال (10) :
مِه کِلیِ کِرکِه.
معنی
مرغ لانه مرغ خودم هست.
کنایه از
دست آموز بودن
پیر بته مثال (11) :
مِنم مِنِم کِنِّه.
معنی
خیلی مَنم مَنم می کند.
کنایه از
آدمِ پُر ادّعا
پیر بته مثال (12) :
للهِ او بَیتِه.
معنی
نی آب گرفته است.
کنایه از
کار بسیار دشواری را انجام دادن.
پیر بته مثال (13) :
مَر سَر هِدا.
معنی
مار را رها کرد.
کنایه از
شَر به پا کردن است.
پیر بته مثال (14) :
هم جیکِنه.
معنی
هم صدا هستند.
کنایه از
با هم مَچ بودن و اتحاد داشتن
پیر بته مثال (15) :
پِشتِ گِل نَمِجی.
معنی
روی زمین راه نَروی.
کنایه از
مرگ کسی را خواستن
موضوع :
نوعی نفرین
پیر بته مثال (16) :
اوسار بوسِّه.
معنی
افسار گسیخته است.
کنایه از
افراد ولگرد است.
پیر بته مثال (17) :
شیش اَنگوسِ.
معنی
کسی که شش انگشت دارد.
کنایه از
کسی که مکاّر و حیلهِ گَر است.
پیر بته مثال (18) :
کَنّو ره مونِّه.
معنی
شبیه زالو است.
کنایه از
افراد ربا خوار و ظالم است.
پیر بته مثال (19) :
دار کَتیِنِ
معنی
کُنده یِ درخت است.
کنایه از
افراد بی احساس است.