پیر بته مثال (0) :
وِنه شیر شکار هاکِنه، شال بخره.
معنی
باید شیر شکار کند، تا شغال بخورد.
کنایه از
کنایه از بهره‌گیری از تجارب و اندیشه بزرگان است.
پیر بته مثال (1) :
پیش دکتی پشت سر ره هم هارش.
معنی
جلو که افتادی به پشت سرت نیز نگاهی بنداز.
کنایه از
اگر به جایی رسیدی، گذشته خود را فراموش نکن.
پیر بته مثال (2) :
رندی به ته مِرسه.
معنی
بعد از ته دیگ مِسِ.(بعد از ته دیگ به مس می رسیم)مس در اینجا استعاره از دیگ هست.
کنایه از
این ضرب المثل موقعی بکار می رود که دیگه کار از کار گذشته باشد و نشود کاری از پیش برد.به اصطلاح موقعی که به آخر خط رسیده باشیم.
پیر بته مثال (3) :
آخِر، ماسّه پَلی هادا.
معنی
آخر ماست را ريخت.
کنایه از
خراب كاری، آبروريزی و به عملی گفته می شود كه غير قابل جبران است.(در صورت ريخته شدن ماست بر زمين جمع كردن آن غير ممكن است)
پیر بته مثال (4) :
اَتّا گپ زَنده كه، خره خَننه گيرنه؛ بامشی رِه سِما.
معنی
حرفی می زند كه خر خنده اش می گيرد و گربه رقص می كند.
کنایه از
بيان حرفهای بی ربط و نامربوط كه هيچ ارتباطی به هم ندارند.
توضیجات بیشتر
زمينه كاربرد : اين مثل هنگامی گفته می شود كه شخصی برای اثبات گفته هايش حرفهای نامربوط می زند.
برابر پارسی
آسمان و ريسمان بافتن
پیر بته مثال (5) :
تا کِچیک نَئی، گَت نَوونی.
معنی
تا کوچک نشدی، بزرگ نمی شوی.
کنایه از
به این معناست که تا زمانی که متواضع و فروتن نباشی، بعدها به بزرگی از تو یاد نخواهد شد.
پیر بته مثال (6) :
آروس که سات بکرده، کونه (کهنه) ره یاد بکرده.
معنی
عروسی که لباس نو پوشیده، لباس کهنه اش را فراموش کرده است.
کنایه از
از فراموش کردن گذشته ی خویش است.
پیر بته مثال (7) :
اَمرو تا نماسَر خَیرالنساء دنگِ سَر.
معنی
امروز تا عصر خیرالنساء سرگرم آسیاب هست.
کنایه از
به کسی که آرام و آهسته کار می کند.
پیر بته مثال (8) :
او رِه پِلِ بِنِ جا دَر هَکِردی یا پِلِ سَرِ جا؟
معنی
آب را از زیر پل عبور دادی یا از روی پل؟
کنایه از
این مثل در مقابل کسی به کار می رود که اگر زمینه ی راه خلاف مهیا باشد، از راه خلاف می رود.
پیر بته مثال (9) :
هر دست ره که نَتوندی گاز بَیری، ماچ هاکن.
معنی
اون دستی رو که نمی توانی گاز بگیری، ببوس.
کنایه از
وقتی کسی آزارت داد و زورت بهش نمی رسد، به جای جنگ و دعوا به خوبی و با سیاست باهاش رفتار کن.
پیر بته مثال (10) :
دیوار رِه گِل دارنه، آروس رِه جِل.
معنی
دیوار را گِل مالی کردن زیبا می کند و عروس را لباس زیبا.
کنایه از
تزئیین و آرایش باعث زیبایی بیشتر و بهتر می شود.
پیر بته مثال (11) :
استکان رِه بِشتِنه نالبِکی دِله، چِمِر کِنّده.
معنی
استکان را که درون نعلبکی بگذارند، صدا می کند.
کنایه از
هر گاه حادثه رخ دهد، صدایش در می آید.
برابر پارسی
ماه پشت ابر نمی ماند.
پیر بته مثال (12) :
نَخرمه نَخرمه و لینگ نَشِسِّه مهمون جا، وِنه بترسییِن.
معنی
از مهمونی که تعارف می کند که نمی خورم و اشتها ندارم و پاهاشو نشُسته، باید ترسید که حتماً می ماند.
کنایه از
از کسی که تعارف زیادی می کند باید ترسید، حتماً پشت این تعارفات غیر معمول نقشه ای تو سرش هست.
پیر بته مثال (13) :
نَخرْدِمِه هَلی، بیَيْتِه مِه گَلی.
معنی
آلوچه جنگلی نخوردم، گلويم گرفت.
کنایه از
برای گناه نكرده، تقاص پس می‌دهم.
پیر بته مثال (14) :
کـَل، کور رِه شـِپـِل اینگِنده.
معنی
دم کچل با سوت زدن، نابینا را مسخره می‌کند.
کنایه از
خودش مشکل دارد و دیگری را مسخره می کند.
پیر بته مثال (15) :
دوای نَپِجا باکِّلِه، مِرسِ لَوِه هسّه.
معنی
داروی باقلای دیرپز، ظرف مسی می باشد.
کنایه از
در مورد افرادی که مغرور هستند و به حرف حساب گوش نمی دهند، بکار می‌رود.
پیر بته مثال (16) :
مِه بِساتِه امامزاده، مِه کَمِر رِه زَندِه.
معنی
امامزاده ای که خودم ساختم، کمر مرا می زند.
کنایه از
اشاره به درد دل افرادی دارد که از دست پرورده خود گله دارند.
پیر بته مثال (17) :
بامشی کِته میومیو ره شه مار جا یاد گیرنه.
معنی
بچه گربه میومیو کردن را از مادرش می‌آموزد.
کنایه از
از تاثیر خانواده بر رفتار خوب یا بد فرزندان.
پیر بته مثال (18) :
اَتّا چرِن گو باعث وونه، كه همه سر و تَن گوئی بووئه.
معنی
يك گاو اسهالی باعث می شود تا سر و تَن همه گاوهای اسطبل خراب شود.
کنایه از
وجود يك شخص بد در مجموعه، باعث منحرف شدن عده ای از هم قطارانش می شود.
برابر پارسی
يك بز گر، گله را گرگين می كند.
پیر بته مثال (19) :
فلانی آدمی هسّه که هر قبرستونی بوره، اَتا مِرده کم بونه.
معنی
فلانی آدمی هست که به هر آرامگاهی که پا بگذارد، یکی از مُرده های آرامگاه کم می شود.
کنایه از
از انسان که دستش به اصطلاح کج هست. (دزد، سارق)