پیر بته مثال (0) :
اِما روآر درمبی، وِشون کِتی.
معنی
ما در دشت و جلگه زندگی می کنیم، آنها در ارتفاعات بلندی و کوهها
کنایه از
از فاصله طبقاتی و وضعیت زندگی افراد فقیر و سرمایه دار حکایت دارد.
پیر بته مثال (1) :
اَنِّه اسب تاجِنی نکن.
معنی
اینقدر اسبت را نتازان یا اینقدر اسب تازی نکن.
کنایه از
به کسی که خیلی به مال و اموال خودش می نازد و خود را برتر و بالاتر از دیگران می داند.
پیر بته مثال (2) :
اَنًه پِشتی ره راغون نَزن.
معنی
اینقدر به ته دیگ روغن نزن.
کنایه از
از تملق و چاپلوسی کردن است.
پیر بته مثال (3) :
دَرد، خرواری اِنه، مِثقالی شونه.
معنی
درد (مانند) خروار، (انباشته) می‌آید و مثقال گونه (کم کم) می‌رود.
کنایه از
هنگامی که در مقابل کسی که دردمند شده است و به راحتی از آن خارج نمی شود، بکار می‌برند.
موضوع :
شکیبایی و تحمل
پیر بته مثال (4) :
بَورینی دَرد اِنه، دَواشِه سنگینی کِنده.
معنی
ببُری درد می آید، اگر باشد سنگینی می کند.
کنایه از
در بیان تردید و شک و دودلی این مثل گفته می شود.
پیر بته مثال (5) :
بیغار دَواش، ولی بیکار دَنیباش
معنی
بیگاری کن، ولی بیکار نباش.
کنایه از
بیکاری می تواند بوجود آورنده و عامل خیلی از مسائل و مشکلات و فساد باشد.
پیر بته مثال (6) :
بِبای کِلی پِشت خَله کَته.
معنی
پشت مرغدانی پدرش زیاد موجود است.
کنایه از
به کسی که به مال، اموال و ثروت پدرش خیلی می نازد.
پیر بته مثال (7) :
اَتا میس خاک، آدمِ چِش ره مَشت کِنه.
معنی
یک مشت خاک، چشم آدم را پُر می کند.
کنایه از
از بی ارزش بودن دنیا و اندرزی است برای آنهایی که زورگو هستند.
پیر بته مثال (8) :
صاحبخنه ی سوال باز بوئه، وِنه خِرشی نون و پیاز بوئه.
معنی
پیشونی و سُگرمه های صاحبخانه باز باشد و غذایش نان با پیاز هم باشد، ارزش دارد.
کنایه از
از خوشرو و خوش برخورد بودن میزبان است.
پیر بته مثال (9) :
بزرگی رو هاکرده نفت فروش رهسِرخِ پولک بَزوهِ قِوایِ دوشِّ.
معنی
بخت و اقبال به نفت فروش رو کرده دکمه ی قرمز را روی دوش کتش نصب کرد.
کنایه از
از فخر فروشی هست.
پیر بته مثال (10) :
ه‍ِنره قَشنیک ره خوانی بَوینی، آغوز ره وا بَده.
معنی
اگر می خواهی هنر کلاغ را ببینی، گردو را روی زمین پهن کن.
کنایه از
اگر می خواهی آدم های مرموز و تودار را ببینی، آنها را در معرض امتحان و آزمایش قرار بده.
پیر بته مثال (11) :
همه گیر مال اِنه، اَمِه گیر نال.
معنی
همه براشون مال و ثروت می بارد، قسمت ما نعل اسب می بارد.
کنایه از
بدشانسی و چیز بی ارزش به ما می رسد.
برابر پارسی
بدبخت اگر مسجد آدینه بسازدیا طاق فرو ریزد یا قبله کج آید.
پیر بته مثال (12) :
هر کَس ره بَدیه، بته؛هر کس ره ندیه، وِسّه پیغوم راهی هاکرده.
معنی
هر کسی را دید، گفت؛و هر کسی را هم که ندید، براش پیغام فرستاد.
کنایه از
از آدمهای دهن لق است، کسی که اسرار مردم را فاش می سازد.
پیر بته مثال (13) :
پِشت هاکردی او نَخرنه.
معنی
پشت به کسی آب نمی خورد.
کنایه از
کار خلاف و پنهانی انجام نمی دهد.
پیر بته مثال (14) :
تازه وِنه چفا دَپیسّه.
معنی
تازه نیم دانه اش خیس خورده.
کنایه از
کسی که دیر جنبید.
پیر بته مثال (15) :
سگ که چاق بَیّیهِ، شه صاحب ره گیرنه.
معنی
سگ که چاق شود، صاحب خودش را گاز می گیرد.
کنایه از
از خودباختگی است.
برابر پارسی
سگ آن بِه که خواهنده ی نان بُوَدچو سیرش کنی دُشمنِ جان بُوَد.
پیر بته مثال (16) :
سِواره چه دونه پیاده چی کَشنه؟
معنی
سواره چه می داند پیاده چی می کِشد؟
کنایه از
از درک نکردن حال و روز دیگران است.
برابر پارسی
بیت متناسبآنکه در راحت و تَنعّم زیستو چه داند که حال گرسنه چیست؟حال درماندگان کسی داندکه در احوال خویش ماندسعدی
پیر بته مثال (17) :
سیب هاکرده تله ئه.
معنی
مانند تله ی آماده و کار گذاشته شده است.(سیب هاکردن : رگ هادائن، تله را آماده ی پریدن کردن)
کنایه از
هر آن ممکن است دست به کاری بزند و اقدامی کند، آماده باش بودن، گوش به زنگ بودن
پیر بته مثال (18) :
سه ساله اسب کِره ره، در دو رسنه.
معنی
در دویدن از کرّه اسب سه ساله، سبقت می گیرد.
کنایه از
کنایه از سرعت زیاد
پیر بته مثال (19) :
ته هِلا دَرویشِ باغ سیر نَچی.
معنی
تو هنوز از باغ درویش سیر نچیدی.
کنایه از
یعنی هنوز تو گیر آدم بد نیفتادی.