پیر بته مثال (0) :
اسب ره اسب جا دَوند، گو ره گوی جا.
معنی
اسب را جای اسب، گاو را جای گاو ببند.
کنایه از
بر پایه قاعده عمل کن و هر چیز را به جایش بگذار.
پیر بته مثال (1) :
آسِمونِ کِلاج مِرغِنه هاکِنه، مه کِرکِ شه.
معنی
کلاغ آسمان تخم کند، مال مرغ من است.
کنایه از
برای افرادی به کار می رود که کار دیگران را به خودشان نسبت می دهند.
پیر بته مثال (2) :
فقیر سره ی بَمردن سو نَکنده؛ ارباب سره یار بهیتن.
معنی
در خانه ی فقیر مُردن به چشم نمی آید؛ در خانه ارباب یار گرفتن.
کنایه از
در مورد بیچارگی فقرا و اینکه جنایات اربابان به چشم نمی آید، بکار می‌رود.
پیر بته مثال (3) :
خی وَرف اُو بَخِردِه.
معنی
انگار خوک آب برف را خورده باشد.
کنایه از
کنایه از کسانی ست که در صورت تقاضای کاری از آنان از خود بی اعتنایی نشان دهند.
پیر بته مثال (4) :
کِرک که مِرغنه نَکنده، صحرای کور کلاج مِه کِرک.
معنی
مرغ که تخم نمی گذارد، کلاغ جنگل مرغِ من.
کنایه از
در مورد رفیقی که نفعی برای نزدیکانش ندارد، عنوان می شود.
پیر بته مثال (5) :
اسبِ با اُسار رُوشِنّه.
معنی
اسب را به همراه افسار آن می فروشند.
کنایه از
به صورت کنایه به خانوادهِ ع روسی که جهیزیه را همراه نکند، گفته می شود.
پیر بته مثال (6) :
آروس از بی چادری، خِنِه دِلِه نِیشتِه.
معنی
عروس از بی چادری، در خانه نشسته است.
کنایه از
در مورد کسی به کار می رود که در اثر نداشتن امکانات اولیه، مثل ابزار کار و پول بیکار مانده اند.
پیر بته مثال (7) :
ته چَنگِل بِنه هاکرده.
معنی
چغندر تو ریشه زده.
کنایه از
از محکم و استوار شدن کار کسی است.
پیر بته مثال (8) :
پیر بته مثال (9) :
ته ره دارمه انگار فِک دارِ چِلَه ره دارمه.
معنی
تو را دارم انگار شاخه درخت بید را دارم.
کنایه از
از پشتوانه غیر قابل اتکا، عدم اطمینان
پیر بته مثال (10) :
تاش بَزه دونه آ لاش بَزه هیمه.
معنی
برنج تراش داده شده و هیزم بریده بریده شده و خرد شده.
کنایه از
ابزار کار آماده است برای انجام کار
واژگان :
تاش بَزه دونه -->
دونه ای هسه که بعد از بوجاری هاکردن دونه ره شالیکوبی دله تاش زننه که شفاف بواشه.
پیر بته مثال (11) :
تَلِم دوشا بوئه،وِنه سر بوشا بوئه.
معنی
گاو ماده قابل دوشیدن باشد،طناب دور سرش باز باشد.
کنایه از
این جمله موقعی کاربرد داره که بخواهی به کسی بفهمانی آدم با خیر و مفید باشد، در هر موقعیتی خیرش به مردم می رسد.
نویسنده : حسن احمدنژاد - چهره
پیر بته مثال (12) :
یواش یواش ته بشتواش بَئیه لاش.
معنی
آرام آرام خورشت اسفناجت تبدیل به گوشت گوسفند شد.
کنایه از
یعنی آرام آرام وضع ضعیف کسی خوب بشود، این جمله را بکار می برند.
نویسنده : حسن احمدنژاد - چهره
پیر بته مثال (13) :
ته پیاز ره بوم بَورد دارمه.
معنی
پیاز شما را پشت بام برده ام.
کنایه از
این جمله یعنی تو را کاملا می شناسم.
توضیجات بیشتر
این مثل را موقعی که بخواهی به یک نفر بگی کاملا از شما شناخت دارم، بکار می برند.
نویسنده : حسن احمدنژاد - چهره
پیر بته مثال (14) :
صحرا ره گوک چینه،سِره ره خُرد
کنایه از
بعضی چیزها در باور نمی آید، اما واقعیت دارد.
توضیجات بیشتر
همه فکر کِننه صحرا ره گت گو منگو و جونکا چَرنه، امّا گوکزا بیشتر نیاز به علف و رسیدگی دارنه. همه فکر کِننه گت آدم زیاد خِراک خِرنه و وَچه ویله خِراک ندارنه.این تمثال برای این موضوع هسّه که علی رغم باورهاصحرا ره گوک چرنه،و سره ره خُرد
پیر بته مثال (15) :
اَسیو به نوبِت، کِلیا پَنجی.
معنی
آسیاب به نوبت، وزن کشی به ردیف.
کنایه از
در هشدار به افرادی ک ه نظم و قانون را رعایت نکنند، استفاده می شود.
پیر بته مثال (16) :
اَسیُو بون، هم تاچِه جا مِز گیرنِه، هَم هَمبُونِ جا.
معنی
آسیابان هم از تاچه (خورجین) مزد می گیرد و هم از انبان (شریک)
کنایه از
در مورد افراد طمّاع و زیاده خواه به کار برده می شود.
برابر پارسی
شریک دزد و رفیق قافله
پیر بته مثال (17) :
روایت داستانی یک زبانزد تبریتِه هلا وِنه جا کشک آفتاب نَدائه.گِتنه :دِ تا رفق اَته آفتاب روز ایوون سر داشتنه میرزا نهار چایی خِردنه اَتا قشقد کلاج وِشنه گِرد ور چَرخ گیته تا اَته چی گیر بیاره، بَخِره.اینا تا رَفق شِه اون رفق بُته :هارش هَن پِرنّه چَنّه خجیره بی آزاره.رفق دَرِسه وِره بُته :تِه هلا وِنه جا کشک آفتاب ندائه.بُته چتی؟تِه منظور متوجه نَویمه.بُته : اَتا روز که هَن اَمروز جور آفتاب روز وه من کشک درِس هاکردمه بِشتمه بوم پشت خِشک هاکنم،پِنماز که بوردمه کشک بئیرم، بَدیمه 'خدا هاده کشک' اَتا تیم کشکِ نارمه.تِه نو که هَن پِرنِّه هر چی رِه که سو سو زَنه دوس دارنه دِزنه وَرنه یا اصلا وِنه دس نییه و من تا هان روز وِنه کشک آفتاب ندامه و نَوُنِسمه وِنه ازال هم چَنّه زیر زمین کار کِنّه.بعضی آدمها هم هَن قشد کلاج مونِنه تا وِشنه جا کشک آفتاب ندائه نَتِنّه وشون بشناسی.هن مَتله شِمه سّه بوتمه تا دِنِن اَمه گَت گته همتی کشکی گب نزونه تا بَتِننه هر کس جا کشک آفتاب نَِدن.
پیر بته مثال (18) :
شوکایِ شاخ بَند بَیّه.
معنی
خودش را به شاخ آهو چسبانده است.
کنایه از
وقتی قیمت کالایی به سرعت افزایش یابد، از این مثل استفاده می کنند.
پیر بته مثال (19) :
آدِمِ چموشی هَسَّه.
معنی
آدم بدجنسی است.
کنایه از
فردی است که به هیچ وجه نمی توان با او سازگار بود.