پیر بته مثال (0) :
مال جم هاکردن گردش روزگارهمال باد هدائن اتّا دَقه‌ی کاره.
معنی
جمع کردن مال سالها طول می‌کشدامّا بر باد دادنش کار یک دقیقه است.
کنایه از
سالها زمان لازمه تا مال جمع کنیم، امّا برای فنا کردن مال، فقط یک دقیقه زمان لازم است.
واژگان :
مال -->
در زبان تبری (مازندارنی) به معنی گاو، گوسفند و حَشَم است.
مالدار -->
کسی که کارش پرورش گاو، گوسفند و بز است.در پارسی مال به معنی ثروت است.
پیر بته مثال (1) :
گالش دل اگه به خائه، نر گو ره گوگ وَنّدنه.
معنی
گالش اگر دلش به کار کردن باشد، گوساله رو می تواند به گاو نر ببندد.
کنایه از
آدم اگه بخواهد کاری که محال باشد را هم انجام بدهد.
برابر پارسی
خواستن، توانستن است.
پیر بته مثال (2) :
شَه، دَرزِنِ طاقت ندارنه، مَردِم گوالدوج زَنّده.
معنی
خودش طاقت سوزن ندارد، به مردم جوالدوز می زند.
کنایه از
آنچه بر خود نمی پسندی، برای دیگران هم مپسند.
پیر بته مثال (3) :
اَمه او، اَتتا کیله نَشونه.
معنی
آب ما از یک جوی نمی رود.
کنایه از
با یکدیگر سازگاری نداریم.
پیر بته مثال (4) :
اون هَلِشتِ، گو بَلِشتِه.
معنی
آن رشته را گاو خورده و پاره کرده است.
کنایه از
فرصتی بود که از دست رفت.
برابر پارسی
آن سبو بشکست و آن پیمانه ریخت.
پیر بته مثال (5) :
روز وِره دو دَرِه، شو وِرِه خو دَرِه.
معنی
در روز دوندگی دارد، در شب خواب دارد.
کنایه از
در مورد کسی که در خواب غفلت به سر می برد و اسیر روزمرگی است، عنوان می شود.
پیر بته مثال (6) :
تا گَتِ سگ غِرنه نَکِنِه، سگ کِتِه لوئِه نَکِندِه.
معنی
تا سگ بزرگ غرش نکند، توله سگ واق واق نمی کند.
کنایه از
این ضرب المثل به آموزش از بزرگترها و تربیت خانوادگی اشاره دارد.
پیر بته مثال (7) :
دنبال دَکِتِ آدم، پیازِ جا پِلا خِرنه.
معنی
کسی که عقب افتاد، باید برنج خودش رو با پیاز بخورد.
کنایه از
آدمی که سر وقتش دقت نکند و همیشه هر کاری رو به عقب بندازد، باید با کمترین چیزها بسازد.
پیر بته مثال (8) :
اسب که تِنه نییِه، پالون ام که ته دوش رِه نَزنده.
معنی
اسب مال تو نیست، پالان هم که شانه ات را زخم نمی کند.
کنایه از
نسبت به مال دیگران احساس مسولیت نمی کند.
پیر بته مثال (9) :
گو شِه شاخِ اِشِنِه، شونه شو چٙر.
معنی
گاو قبل از اینکه در شب چرا کند، ابتدا قدرت شاخ خود را می بیند.
کنایه از
شخصی که می خواهد کاری رو انجام دهد، تواناییش رو داشته باشد، انجام می دهد.
پیر بته مثال (10) :
کِرچِ کِرک بَخِسِه، چِپارِه خو ویندِه.
معنی
مرغ کرچ اگر بخوابد، خواب نیم دانه را می بیند.
کنایه از
کنایه از آرزوهای بزرگ است.
پیر بته مثال (11) :
خِشکِ دار ره او دوسِّن، بی فایده هَسِّه.
معنی
آب دادن به درخت خشكيده بی فايده است.
کنایه از
کار بیهوده در تربیت فرزند
برابر پارسی
آب در هاون كوبيدن
پیر بته مثال (12) :
خو ره بالش نَوِنه، وشنا ره خِرش نَوِنه.
معنی
خواب‌آلود بالش طلب نمی‌کند و آدم گرسنه خورشت نمی‌خواهد.
کنایه از
زمانی بکار می رود که فردی برای انجام یک عمل بهانه‌های بی مورد می‌آورد.
پیر بته مثال (13) :
الان آهو شه وَره ره شیر نَدنه.
معنی
اکنون آهو به بره اش شیر نمی دهد.
کنایه از
فصل کار است اوضاع دشواری است و هیچ کس به داد دیگری نمی رسد.
پیر بته مثال (14) :
بِرارِ زَنْ وِنِه، خواخِرِ گُنِه شی هاكن.
معنی
برادر را ميل زن گرفتن است به خواهر می گويد : شوهر كن.
کنایه از
خودش دلش می خواهد و بقیه رو بهانه می کند.
پیر بته مثال (15) :
بار ره کشی دانه، زن ره شی.
معنی
با ر را باربند نگهداری می کند و زن را شوهرش
کنایه از
ایجاد امنیت و رفاه برای هر موردی علاوه بر تلاش و پشتوانه، نگهداری هم می خواهد که مسئولیت آن بسی مهم و سنگین است.
پیر بته مثال (16) :
کومِک نی، کورِک نَووش.
معنی
کمک نیستی، دُمل نباش.
کنایه از
این ضرب المثل در مورد افرادی به کار می رود که در انجام کاری نه تنها کمک نمی کنند، بلکه وجودشان از پیشرفت کار جلوگیری می کند.
پیر بته مثال (17) :
بشکسته پِل کم طالعِ راه دارنه.
معنی
پل شکسته منتظر آدم بدشانس هست.
کنایه از
آدم بدشانس همیشه به دردسر میفتد.
پیر بته مثال (18) :
حموم، بی عرق نَوونِه.
معنی
حمام بدون عرق کردن نمی شود.
کنایه از
برای توجیه رشوه دادن بکار می رود.
توضیجات بیشتر
بی سواد تا دوش و با سواد تا گوش غرق می شوند.
پیر بته مثال (19) :
عَوام تا دوش، آخوند تا گوش.
معنی
عموم مردم تا کتف، آخوند تا گوش
کنایه از
کنایه به این دارد که توانایی و آگاهی آدمها فرق دارد و هر کس به اندازه علم و آگاهی خودش مسئولیت دارد.