پیر بته مثال (0) :
اَندِه شِه سِفرِه ره گِر نَزِن
معنی
اینقدَر سفره ات را گرِه نَزن
کنایه از
کسی است که خیلی خسیس است
پیر بته مثال (1) :
سَگ که خله سِر بَوِّه آخر سَر شه صاحاب ره گیرنه
معنی
سَگی که زیادی سیر باشد آخرش صاحبش را میگیرد
کنایه از
اینکه محبت باید خدّ و اندازه ای داشته باشد محبت زیادی دردسر ساز میشود
برابر پارسی
سَگ آن به که خواهندِه ی نان بُوَدچو سیرش کنی دُشمَنِ جان بُوَد
پیر بته مثال (2) :
چَپون جِه نتوندی سَگ کِتِه بَیری
معنی
از چوپان نمیتوانی توله سَگ بگیری
کنایه از
افراد بی خیر است کسانی که خیرشون به هیچ کسی نمیرسد
پیر بته مثال (3) :
هر کی رِه بدیئه باته ندئیه پیغوم هِدا
معنی
هر کسی را که دید گفت و هر کسی را که ندید برایش پیغام فِرستاد
کنایه از
افرادی که رازدار نیستند و نمیتوانند رازی را در دِلشان نگه داشته باشند
پیر بته مثال (4) :
اسا که تاخت تالونِ صد تِمن هم زیر پالونه
معنی
حالا که تاخت و تاز است و همه چی ما را ربودند صد تومان هم زیر پالان اسب هست
کنایه از
همه چیز ما را که غارت و چپاول کردید ان اندوختهِ ی کوچک ما را هم بردارید ببرید
توضیجات بیشتر
کسی که عصبانی شده و در عین حالی که زیان دیده است با دست خود زیان بیشتری به خود وارد میکند
پیر بته مثال (5) :
دِعا نِویس شه جِن ره شه نَتونِِّه که بَئیرِه
معنی
دعا نویس خودش نمیتواند جِنِّ خودش را بگییرد
کنایه از
حیله گری و حقه بازی برخی افراد دِلالت دارد که از سادگی برخی افراد ساده لوح سوءاستفاده میکنند
پیر بته مثال (6) :
آدِم ره خلق بَزنه خدا نَزِنِه
معنی
خلق آدم را برند ولی خدا آدم را نَزند
کنایه از
چوب خدا نه صدا دارد و نه دَوا
توضیجات بیشتر
خدا جای حق نِشسته است حوا سمان را جمع کنیم تا کارهایی را که عرش خدا را به لرزه در می اورد انجام ندهیم
پیر بته مثال (7) :
خِدا نجار نیئه اَما دَر و تخته ره با هم جور دَرایارنه
معنی
خدا وند بزرگ نجار نیست اما به خوبی در و تخته را با هم جور میکند
کنایه از
شباهت زیاد در خصوصیات اخلاقی یکسان زن و شوهر است
پیر بته مثال (8) :
خدا اتا رِه دِنه صدتا ره سراغ دِنه
معنی
خدا به یک نفر میدهد و به صدها نفر نشان میدهد
کنایه از
کنایه به این است که خداوند به یک نفر سرمایه می دهد تا صدها نفر کنارش روزی بخورند
نویسنده : استاد دوستعلی صالحی هیکوئی
کتاب : کتاب ضرب المثل ها ی هیکو
پیر بته مثال (9) :
دِرو زَن کَم حافِظه کَفِنه
معنی
آدم دروغگو کم حافظه میشود
کنایه از
شخصی که یک سخن و یک حرف را در چند جا به گونه های مختلف بیان میکند
پیر بته مثال (10) :
ذِرِّه ذِرّه او جاری بونه ذِرّه ذِرّه پَشم قالی بونه
معنی
ذَره ذَره آب جاری میشود ذره ذرِه پَشم قالی میشود
کنایه از
کِنایه از قِناعت کردن است هر چند اندک باشد تا در روز مَبادا محتاج دیگران نشویم
پیر بته مثال (11) :
زِوون بَندِ دِعا دارنه
معنی
دعای زبان بند با خودش دارد
کنایه از
کسی که هر چی از مردم درخواست میکند درخواستش رَد نمیشود
پیر بته مثال (12) :
بی دَردِ آدِم قَوِرسّونِ دَره
معنی
آدم بی درد تو قَبرستان است
کنایه از
کِنایه به این اَمر است که هر کسی در زندگی شخصی اش مشکلات و دردهائی دارد کسی بی درد نیست
پیر بته مثال (13) :
دِتا نوزدِه اَتّا بیست نوونه ؟
معنی
دو تا نوزدَه یک بیست نمیشود ؟
کنایه از
هر چیزی ارزش و جایگاه خودش را دارد
پیر بته مثال (14) :
نا مِه پِر کَس هَسه نا مه مار کَس
معنی
نه از بستگان پدِِرم هست نه از بستگان مادرم
کنایه از
هیچ تعهدی نسبت به ایشون ندارم یا هیچ رو درواسی با این شخص ندارم
پیر بته مثال (15) :
این اّتا تازِه بینگِک هَسه.. تِربون دِمِمال دَرِه
معنی
این تازه اوَلِش هست.. صدای مهیب انفجارش پُشت سر هست
کنایه از
این کار پیامد بدی به دنبال دارد
واژگان :
بینگِک -->
صدای کوچک
تِربون -->
صدای مَهیب
پیر بته مثال (16) :
کَلِ و کور و مِفتلا همه خِنه عَبداله
معنی
کچَل و نابینا و ناتوان و بیمار همه در خانه عبدالله جمع شدند
کنایه از
جمع شدن افراد بی خاصیت در یک مکان است
پیر بته مثال (17) :
کِلِه نَکِفنی اتی پیش تِر بِرو
معنی
تو آتش نمی افتی یه کم جلوتَر بیا
کنایه از
کسی که خیلی جوانب احتیاط را در نظر می گیرد
پیر بته مثال (18) :
خدا که ته یار بوئه ته دوش بار طِلا بونه
معنی
خداوند یار و یاورت باشد هر باری روی دوش تو باشد طلا میشود
کنایه از
در همه ی کارها به خداوند بزرگ تَوکل کنیم خداوند خودش بهتر از ما خیر و صلاح ما را میخواد
پیر بته مثال (19) :
جوکّی کِته بِگ نوونه بامِشی کتِه وِرگ نوونه
معنی
فرزندِ کولی شاهزادِه نمیشود بچه ی گربه گرگ نمیشود
کنایه از
امری محال است
توضیجات بیشتر
امکان ندارد که این کار انجام شود