پیر بته مثال (0) :
همسایه کاسه د‌ِ سر دارنهيك سر دردسر دارنه.
معنی
هديه به خانه همديگه بايد دو طرفه باشد، يك طرفه باعث دردسر می شود.
کنایه از
لطف و محبت بايد دو طرفه باشد.
پیر بته مثال (1) :
کیجا، ریکا ی شه؛ چِفا چیندکایِ شه.
معنی
دختر مال پسر جوان است، نیم دانه مال جوجه
کنایه از
هنگامی که مرد مسن از دختر جوان خواستگاری کند در جوابش این مثل را می گویند :دختر جوان سهم پسر جوان است.مفهوم کنایی :این مثل کنایه از اختلاف سن در ازدواج دارد که خیلی مهم هم است.
پیر بته مثال (2) :
قَرضیِ گو رِه، گوکِ سر گیرنی؟
معنی
قرضِ گاو را روی گوساله می گیری؟
کنایه از
هنگامی که کسی به دیگری زور بگوید و او توان مقابله با او را نداشته باشد و بخواهد روی اعضای خانواده ناراحتی خود را تلافی کند، این ضرب‌المثل به کار می رود.
پیر بته مثال (3) :
وِرگ دَکِتِه صد تا ره، بَوِرده مِه اَتا رِه
معنی
گرگ در میان صدها رأس فقط دام مورد علاقه مرا برد.
کنایه از
بدشانسی
پیر بته مثال (4) :
یَتا پیاله ماست بَئیه، اَمه تَن دِماست بَئیه.
معنی
یک پیاله ماست شد، به تن ما چسبید.
کنایه از
اشاره به فرزندانی دارد که پس از ازدواج هم مایل نیستند از پدر و مادر خود جدا شوند.
پیر بته مثال (5) :
راغون که ناشتی، وینگوم چه کاشتی؟
معنی
روغن که نداشتی، بادمجان چرا کاشتی؟(برای سرخ کردن بادمجان، روغن زیادی نیاز است)
کنایه از
وقتی زمینه ی کاری رو آماده نکردی، چرا از اول سراغ اون کار رفتی؟
پیر بته مثال (6) :
اَننِ اونجِ هِرِس تا تِه سر بَننِ کِلی دَوِننِه.
معنی
آنقدر آنجا بایست تا روی سرت تار عنکبوت ببندد.
کنایه از
این مَثَل زمانی به کار می رود که فردی راه غلطی را انتخاب کرده است و نمایاندن راه درست مورد پذیرش او نیست و فرد همچنان بر اشتباه خویش پافشاری می کند و نصیحت کننده با بیان این مثل او را به حال خویش رها می کند.مفهوم کناییکنایه به انتظار بی سرانجام استمعادل فارسی :آنقدر آنجا بایست تا زیر پایت علف سبز شود
پیر بته مثال (7) :
نَخرده سمنی بسوته وِنه تِک وِنی
معنی
سمنو نخورده، دهان و دماغش سوخت.
توضیجات بیشتر
کسی که کاری انجام نداده، ولی مصیبتش گریبان گیرش شد.
پیر بته مثال (8) :
مه کَشه نیشته، مه ریش ره وِجِنه.
کنایه از
از افراد ناسپاس و قدر نشناسدشمن از خود ماست، کسی که در درون ماست.
توضیجات بیشتر
در بغل من نشسته است و ریشم را می کَند
پیر بته مثال (9) :
وَشنا اِشکم پسته بشکن.
معنی
به آدم گرسنه می گویند : برو پسته بخور.
کنایه از
پول ندارد شکمش رو سیر کند، می رود چیزای گرون قیمت می خرد.
پیر بته م ثال (10) :
کورِ چِشِّ که سِرمِه نَکِشِنّه.
معنی
چشم کور را که سرمه نمی کشند.
کنایه از
این ضرب المثل هنگامی به کار می رود که فردی بخواهد کار بیهوده ای انجام دهد.
پیر بته مثال (11) :
جیف که پول دَکته، خِنه تَنگ بونا زِنا نَخش.
معنی
جیب که پُر از پول شد، خانه تنگ می شود و زن زشت.
کنایه از
کنایه از اونایی که تازه به دوران رسیده هستنه، ادعا به زیادی دارنه، شه گذشته ره فراموش هاکردنه.
پیر بته مثال (12) :
گدا خر بخری یِه.
معنی
گدا خر خرید.
کنایه از
کسی که داشته هایش را به رخ دیگران می‌کشد، تازه به دوران رسیده.
پیر بته مثال (13) :
اِفتابِ گِنِه تِه دَر نِرو، مِن دَر اِمبه.
معنی
به آفتاب می گوید تو در نیا، من در می آیم.
کنایه از
خیلی زیباست.
توضیجات بیشتر
این ضرب المثل بیان کننده ی شدت زیبایی فرد است.
پیر بته مثال (14) :
بَد هَادهِ دَسسِ جا هر چی بَیتی، مِفتِ.
معنی
از دست بد بِده هر چه بگیری، مفت است.
کنایه از
این ضرب المثل را در مقابل فردی به کار می برند که به سختی چیزی پرداخت می کند و فردی که بدهیش را پرداخت نمی کند.
توضیجات بیشتر
و مفهومش این است که گرفتن کوچکترین چیزی از این افراد غنیمت است.
پیر بته مثال (15) :
میست هاکارده دست جِه هر چی بَییتی، مِفتِ.
کنایه از
کنایه از آدم خسیس می باشد که هر چه از او گرفتی، مفت است
پیر بته مثال (16) :
راه شونی، شِه پیشِ هارِش؛شیر خِرنی، شِه ریشِ هارش.
معنی
راه می روی، جلوی خودت را ببین؛شیر می خوری، به ریشت نگاه کن.
کنایه از
مراقب باشید تا با کوچک ترین لغزش، حیثیت اجتماعی شما جریحه دار نشود.
پیر بته مثال (17) :
کم داشتمی جن و پری اَتًی بمو درِ وری
معنی
کم بدبختی و مشکلات داشتیم یکی دیگر هم از در آمد تو
کنایه از
کنایه از مشکلی به مشکلات اضافه شدن است
پیر بته مثال (18) :
همه شُونِه رِه قُوت دَرِه، تِه چونِه رِه.
معنی
همه با شانه و بازوی قوی كار می كنند و تو با چانه و فك قوی فقط حرف می زنی.
کنایه از
پُر حرف و كم كاری
پیر بته مثال (19) :
آدمِ دل خِش بوئه، خِنه کِلی پشت بوئه.
معنی
دل آدم خوش باشد، خانه آدم پشت لانه مرغ دانی باشد.
کنایه از
اگر آدم دل خوشی داشته باشد، زندگی در جاهای كوچك و فقيرانه نيز قابل تحمل است.