پیر بته مثال (0) :
فِلونی ره دَرِِ جا دَر هاکنی پَنجِره ی جا اِنه دِله
معنی
فلانی را اگر از درب بندازی بیرون از پنجره میاد تو
کنایه از
کنایه به افراد سِمج است
پیر بته مثال (1) :
گپ دلِ دِلِه دَره گِره، بریم بموئه پِره
معنی
صحبت تا در دل باشد نهان است، بیرون که بیاید همه جا پر میشود.
کنایه از
اگر می خواهی رازت برملا نشود، اصلا آن را بر زبان نیاور
پیر بته مثال (2) :
به پشتی شالی کال دمبه اُ خارنه ( استفاده از موقعیت کسی به نفع خود در جامعه )
معنی
بی کاتی شونه بوُم سَر..(داشتن مهارت زیاد در رسیدن به هدف )
نویسنده : مهربانو نجار از بهشهر
پیر بته مثال (3) :
عاروس را وَرنه
معنی
عروس به همراه خودش میبرد
کنایه از
کسی که خیلی آ هسته و ارام ارام راه میرود و اصلا به دیگران توجه نمیکند
پیر بته مثال (4) :
دَسِّ خَر هم ته جا نَرسنه
معنی
اگر الاغی را ذبح کنند یک دستِ الاغ هم به تو نمی رسد
کنایه از
کنایه از اینکه هیچ چیزی نصیب تو نخواهد شد.
پیر بته مثال (5) :
مِن راضی ته راضی گورِ پِدِرِ ناراضی
معنی
من که راضی هستم تو هم که راضی هستی گور پدر کسی که راضی نیست
کنایه از
کنایه است به معامله ای که بین دو نفر انجام میشود ولی مردم در مورد سود و زیان ان زیاد بحث میکنند
پیر بته مثال (6) :
ته شه پیشِ کَمِل ره ِبَخِر
معنی
تو کاهی که جلویت ریختند را بخور
کنایه از
عدم دخالت در کار دیگران است(سَرت تو لاکِ خودت باشه )
پیر بته مثال (7) :
سَگ باش شال باش خُردِ بِرار نَباش
معنی
سگ باش شغال باش ولی برادر کوچک نباش
کنایه از
مفهوم کنایی فرزند کوچک خانه خدمت کار همه اعضای خانه است اعضای خانه فرزند آخر ره پی تمام کارها میفرستند
پیر بته مثال (8) :
سَگِ نازی آباد بَهیئه؟ هم مِهمون ره گیرنه هم صابخنه ره
معنی
فلانی سَگ ناری آباد شده هم مهمان راِمیگیرد هم صاحبخانه را
کنایه از
آدم بی چشم و رو و بی شرم و حیّا است.
پیر بته مثال (9) :
شه پِر رِه ندی بو ؟
معنی
پدرش را ندیده است ؟
کنایه از
کنایه به کسی که فخر فروشی میکند.
پیر بته مثال (10) :
بز بچرس چی دره گسفن بچره؟
معنی
جایی که یز چرا کرده چی میمونه که گوسفند چرا کنه؟
کنایه از
کنایه از عدم موجودی است
توضیجات بیشتر
بز معمولا علف ها را از ریشه میکنه میخوره ولی گوسفند سر علف رو میچینه
پیر بته مثال (11) :
بخردن ماقع براره هاکردن ماقع بیماره
معنی
موقع خوردن برادر است و موقع کار، بیمار
کنایه از
کنایه از فرد تنبل است
پیر بته مثال (12) :
کَمِل دَکِردِه بَبرِه
معنی
ببر پوشالی است یعنی ببر مرده‌ای است که در پوستش کاه ریخته‌اند.
کنایه از
در مورد افرادی که به ظاهر نیرومند و شجاعند ولی در باطن کم‌رو و ترسو هستند، به کار میبرند.
برابر پارسی
پهلوان پنبه
پیر بته مثال (13) :
ته که بَوّی گِل دسته، همه گننه وِه هَسّه
معنی
تو که بگویی دسته گل است، همه می‌گویند درست است.
کنایه از
کنایه از حرمت و بزرگ داشتن عزیزان است
پیر بته مثال (14) :
سالی هفت بار کِنّه اِدعایِ پادشاهی شه سره قند نارنه بخره چایی
معنی
سالی هفت بار ادعای پادشاهی میکند ولی در خانه قند هم ندارد
کنایه از
آدم پر مدعا و لاف زن است .
پیر بته مثال (15) :
صد دَفِه گَز کِنده اد دَفِه پاره کِنّه
معنی
صد بار متر میکند. یک دفعه می بُرّد
کنایه از
افرادی که بیش از حد در کارشان دِقت میکنند.
توضیجات بیشتر
گاهی هم این مثال برای افرادی که خیلی در کارشان وسواس دارند. بکار میبرند
واژگان :
گز -->
یکی از واحدهای قدیمی طول است. در قرن یازدهم هجری قمری، یک گز شاهی بنا بر گفته ژان شاردن برابر ۹۴٫۷۴۵ سانتی متر و بنا بر گفته فریر معادل ۹۵ سانتی متر بود. امروزه در ایران فقط نوعی از گز و آن هم۱ ۰۶٫۶ سانتی متر وجود دارد
پیر بته مثال (16) :
فرض صد و سی هَسه .مه یار مِجلسی هَسه
معنی
فرض و بدهی ام صد و سی است فقط به خاطر اینکه بارم مجلسی باشد
کنایه از
کنایه از یار مردم پَسند است
توضیجات بیشتر
من از همه کس وام و فرض بگیرم. و بدهی بالا بیارم. و پولش راِبدهم بارم که بَزک کند. تا مردم بپسندند. و بگویند به به. عجب یاری داری
پیر بته مثال (17) :
خَمیار که خانِِم بیئیئه گننه : ورفِ روز. مه ره وا بَزنین
معنی
کلفتِ ونوکر اگر خانم خانه بشود؛ در روز برفی میگوید. مرا باد بِزنید
کنایه از
کنایه به افراد تازه به ذوران : رسیده است.
پیر بته مثال (18) :
این هِوایِ دِله ،خی بینجِ خوار نَشوونه
معنی
در این هوا ( که ممکن است سرد و یا گرم و یا ... باشد ) گراز برای خوردن شالی به شالیزار نمی رود .
کنایه از
کنایه از عمل سنجیده دارد ، زمان و مکان درست را تشخیص دادن است
پیر بته مثال (19) :
کِچیکِ خی وِراز بوونه ، کِچیکِ رو خنِهِ هِراز بوونه
معنی
بچه گراز روز ی ،گراز بزرگ و قوی می شود ، و نهر کوچک هم روز ی رودخانه می شود .
کنایه از
کنایه از این دارد که کارهای خوب یا بد و کوچک بی اهمیت روزی نتیجه ائی بزرگ خواهند داد .مثلأ تخم مرغ دزد روزی شتر دزد می شود