پیر بته مثال
پیر بته مثال
پیر بته مثال (0) :
خَر دِو شاهی پالون سه زاری
معنی
قیمت الاغ خودش دو شاهی. است. ولی قیمت پالان. سه ریال !
کنایه از
مبلغ مژدگانی بیشتر از قیمت خودِ وسیله گمشده است
پیر بته مثال (1) :
نَش که ته نیئه حِلوا ته وسه شیرینه
معنی
جنازه که مال تو نیست حلوا برات شیرین است
کنایه از
وقتی دردی مال آدم نباشه در موردِش حرف زدن راحت استپیش بی دردان گِریبان پاره کردن مشکل است
پیر بته مثال (2) :
بی درد ،درد چه دونده، خوتول چِشمک .
معنی
بی درد ازدرد چه خبر دارد /خواب آلود از چشمک .
کنایه از
اشاره به انسان هایی دارد که نسبت به همنوعان خود بی تفاوت هستند
پیر بته مثال (3) :
قَن ره عَسِل زَنِِّه خِرنه
معنی
قند راِ داخل عسلِ میزند میخورد
کنایه از
شخص سرمایه دار و دارا است
پیر بته مثال (4) :
قِوا که نَسیهِ بَیِه ونه آسِّری مَخمِل بونه
معنی
کت که نِسیه شد. آستری اش مخمل میشود
کنایه از
خوش سلیقه بودن افرادی استِ که نسیه خور هستند
پیر بته مثال (5) :
کورِ وِِسّه سِما کِندِه قولِ وسِّه ساز زَندِه
معنی
برای فرد نابینا می رقصد و برای ناشنوا ساز میزند.
کنایه از
کار عَبَث و بیهودِه انجام دادِن است.
پیر بته مثال (6) :
گوی شاخ گوی سَر سنگینی نکننه
معنی
شاخ گاو روی سَر گاو سنگینی نمیکند
کنایه از
فرزند است که هیچ وقت سَربار. پدر و مادَر نیست.
پیر بته مثال (7) :
مِهمون حَقِّ بامِشی غِذا هدائن ره ندارنه
معنی
مهمان حق ندارد به گربه غذا بدهد
کنایه از
مهمان نباید در کار صاحبخانه دخالت کند.
پیر بته مثال (8) :
لَس لَس دَره. پالونِ دِله کاه. ره خِرنِه
معنی
ارام ارام. دارد کاه درون پالان خود را هم میخورِد
کنایه از
کسی که از حدود و اختیارات خودش تجاوز کند و فراتر رود .
پیر بته مثال (9) :
لَم رِه کَتِک بَزنی خی دارنه
معنی
اگر به بوته تمشک هم چوب بزنی. خوک دارد.
کنایه از
کنایه از شَر درست نکردن است.
برابر پارسی
فِتنه خفته نکن بیدار شَر خیزَد به پابیشه ارام مَتِکان خوک دارد دَر قفا
پیر بته مثال (10) :
آشکِنی بِشتِباش<۱>( خِرِش). نقره خِلالِّ کورنه ؟
معنی
آش (‌خورِشتی) که (ماده اصلی آن) با گیاه تاج خروس باشد، خلال دندان نقره ای را میخواد چه کار؟(نمی‌خواهد!)
کنایه از
خوردن چیزی که اصلاً نیازی به برخی کارها و اقدامات پس از آن نداشته باشد.
توضیجات بیشتر
اگه آشکنی خِرِش( که اتا جور ساک هَسّه = قرمه سبزی بی گوشت) بَخِرده بَوُشه ، دندون خلال نِخانه اونِم نقره ای!!آشکِنی اَنده رِز نانه یا گوشتِ سون نیه که دندون تن یا دندون لا دِماسه که خلال دندان بخاهه!!اتا جور خال بندی و الکی شه خِد ره نِشون هائِن هَسّه.اَتی آدِما، سِوایی سَری شه دَندون ره خِلال کَشِنّه ، خانّه بارِن که مَثِل اَشون گوشت بَخِردِمی اونِم کِباب.اینتا پیر باته مِثال هِم همونجوری هَسّه.
برابر پارسی
حسین خدادادی
واژگان :
بِشتِباش -->
ماده ی اصلی آش( پشتیبانِ آش )شاید 'پ' بمرور زمان یا منطقه ای ویژه تبدیل به 'ب' شده باشد!
موضوع :
خودنماییغرور
پیر بته مثال (11) :
اَس نخری اُسار بخری؟
معنی
اسب نخریده؛افسار خریدی؟
کنایه از
مقدمه کار باید آماده باشد.
پیر بته مثال (12) :
اتتا‌گوش در اتتا گوش دروازه.
معنی
یک‌گوش در ورود و گوش دیگر برای خروج.
کنایه از
کسی که فقط به حرف گوش می دهد و کرداری از او نیست.
پیر بته مثال (13) :
اِسبِه جِمِه دکرده.
معنی
جامه سپید بر تن کَرده.
کنایه از
رهایی مثلأ کشاورز از کاری سخت همچون نشا.
پیر بته مثال (14) :
اتتا خی ره اتتا گلیله وسته.
معنی
برای یک خوک یک گلوله کافیه.
کنایه از
درمصرف هر چیز اندازه نگهدار.
پیر بته مثال (15) :
کَت که لِه بورِه چِماز هندِ بِن دَره
معنی
دیوار که فرو ریزد گیاه سِرخس. در کانال آب می افتد.
کنایه از
کنایه از وابستگی است.
توضیجات بیشتر
انسان نباید به کسی وابسته باشد.
پیر بته مثال (16) :
لالِ پِرگو بونه و شِل پِر مِج
معنی
لال پُر حرف میشود و لَنگ هم دَوندِه
کنایه از
کسی که کاری را انجام می دهد در حالی که اصلاِ هیچ انتظاری از او نیست
پیر بته مثال (17) :
اِفِندَره شه موسِ پاس ره شه تاشِنه
معنی
داس یا داز چوب دسته اش را خودش می تراشَد
کنایه از
کسی که خودش برای خودش دردسر ساز و‌ مشکل آفرین میشود.
پیر بته مثال (18) :
کامشی ره رو هادی خَرِ ره بالا کِلسّی وندنه
معنی
اگر به کامِشی رو بدی الاغش را میاره بالای مجلس می بنده
کنایه از
کنایه از پّررویی است.
توضیجات بیشتر
در مورد روستای کامِش عرض کنم .پنج روستا هست به نامهای تویه/دروار/صح/دشتبو/دهخدا. که مازندرانیها به اهالی این پنج روستا کامشی می گویند.کلمه کامشی بازمانده ای از زبان های قدیم ایران است.گاهی به منطقه ای که استان سمنان است و گاهی هم به دامغان کامش وبعد از حمله اعراب قومس وقومش می‌گفتند.این ضرب المثل در کتاب نصاب امیر مازندرانی هم هست.کاربیشتر مردم این پنج روستا چاربیداری وفروش محصولاتشان به مردم مازندران وسمنان بوده .در ساری زیاد هستند و به این پنج روستا با هم تودروار هم می گویند که جز بخش امیری شهرستان دامغان است.
پیر بته مثال (19) :
کوهی شونه کو مولا شونه لَپو من موندمبه و تو
معنی
سر انجام کوهی به کوه بر می گردد. و صیاد هم به مرداب و در روستا فقط من میمانم و تو
کنایه از
قدر هم را بدانیم.